Ταξίδι στην Ιστορία με οδηγό 500 αναγνωστικά ηλικίας τριών αιώνων

38

Τυπωμένο το 1767 είναι το παλαιότερο σχολικό βιβλίο που έχει στην πλούσια (περί τα 2.000 βιβλία) συλλογή της η εκπαιδευτικός Ευαγγελία Κανταρτζή. Περί τα 500 βιβλία της περίφημης αυτής συλλογής εμπιστεύτηκε για πρώτη φορά και εκθέτει στο «Ταξίδι στην ιστορία. Τρεις αιώνες σχολικά εγχειρίδια», την ομότιτλη έκθεση σχολικών βιβλίων που διοργανώνει στο πλαίσιο των φετινών 42ων Δημητρίων, ο Δήμος Θεσσαλονίκης.

Πότε «γεννήθηκαν» τα αναγνωστικά; Όποιος νομίζει ότι όλα άρχισαν με το «Λόλα να ένα μήλο», αγνοεί το «Αλφαβητάριον εν ώ περιέχονται τα εικοσιτέσσερα γράμματα» του Μιχαήλ παπα-Γεωργίου του Σιατιστέως τυπωμένο «εν Βιέννη της Αυστρίας» το 1771, ίσως και πολλά παλαιότερα.

Όπως αναφέρουν Τα Νέα την Τετάρτη, τα σχολικά αναγνωστικά έχουν ιστορία μόλις τεσσάρων αιώνων. Στα σχολεία της αρχαιότητας χρησιμοποιούνταν αυτούσια τα έργα κλασικών, ποιητών και πεζογράφων, στη ρωμαϊκή εποχή δίγλωσσα εγχειρίδια, στα βυζαντινά χρόνια προστέθηκαν στοιχεία από τα χριστιανικά γράμματα και στα δημοτικά σχολεία διδάσκονταν ως αναγνωστικά τα ιερά βιβλία.

Συστηματική χρήση των βιβλίων έχουμε μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας τον 15ο αιώνα. Τα πρώτα αλφαβητάρια στην ελληνική γλώσσα εμφανίζονται τον 16ο αιώνα και τυπώνονται στις ελληνικές παροικίες (Βιέννη, Βενετία, Βούδα, Πέστη, Βουκουρέστι). Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας ως αλφαβητάριο χρησιμοποιείται έντυπο με τον τίτλο «Χρήσιμος παιδαγωγία» που κυκλοφόρησε σε αλλεπάλληλες εκδόσεις τους δύο τελευταίους αιώνες της Τουρκοκρατίας (17ο έως 19ο).

«Μετά την απελευθέρωση έγινε προσπάθεια για την οργάνωση των σχολείων και τον έλεγχο των σχολικών βιβλίων. Με το διάταγμα του 1834 περί βιβλιοπωλείου εν τη βασιλική τυπογραφία προβλέπεται ότι τα βιβλία θα εκδίδονται και θα πωλούνται από τη βασιλική τυπογραφία ύστερα από τη γνωμάτευση της διορισμένης συντακτικής επιτροπής και στα σχολεία θα χρησιμοποιούνται μόνο αυτά. Το 1838 η κυβέρνηση κατήργησε το βασιλικό βιβλιοπωλείο και άρχισε η φάση του ελεύθερου ανταγωνισμού με δύο εκδοτικούς οίκους (Κορομηλά και Βλαστού)» σημειώνει η συλλέκτρια και επιμελήτρια της έκθεσης.

Σταθμός στα εκπαιδευτικά ζητήματα είναι η μεταρρύθμιση του 1917, καθώς ύστερα από δύο βαλκανικούς πολέμους και έναν παγκόσμιο, έναν εσωτερικό διχασμό και μια επαναστατική κυβέρνηση, ωριμάζει η ιδέα της οριστικής αναμόρφωσης της Παιδείας.

Aυτή νομοθετήθηκε από την προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση της Εθνικής Αμυνας, την οποία σχημάτισε ο Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη. Η βασική αλλαγή που θεσμοθετήθηκε αφορούσε τη γλώσσα του δημοτικού σχολείου και «γέννησε» το γλωσσικό ζήτημα.

Η πολιτική αλλαγή τον Νοέμβριο του 1920 ανέκοψε τη φιλελεύθερη πολιτική για το σχολικό βιβλίο. Η νέα κυβέρνηση ανέθεσε σε επιτροπή τον έλεγχό τους κι αυτή αποφάσισε πως θα έπρεπε να «εκβληθώσι πάραυτα εκ των σχολείων και καώσι».

Με τον μεταξικό νόμο 952 του 1937 ιδρύθηκε ο Οργανισμός Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων (ΟΕΣΒ), ο οποίος το 1954 ονομάσθηκε ΟΕΔΒ. Ο ΟΕΣΒ επανατύπωσε παλαιότερα βιβλία, επιφέροντας αλλαγές κατάλληλες για την προπαγάνδα του καθεστώτος.

* Η έκθεση ανοίγει στις 21 Σεπτεμβρίου.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ