Το ρήμα άγω

Στον κατάλογο των ρημάτων της νέας ελληνικής γλώσσας που κακοπαθαίνουν κατά κόρον, το άγω και τα πολυάριθμα σύνθετα με το άγω διεκδικούν τα πρωτεία.

Το αρχαιοπρεπές αυτό ρήμα, που σημαίνει οδηγώ, κατευθύνω, διοικώ ή μεταφέρω, απαντά στη νέα ελληνική γλώσσα μόνον ως συνώνυμο τού διανύω, προκειμένου να δηλωθεί η ηλικία («Η μητέρα μου άγει το εβδομηκοστό πέμπτο έτος της ηλικίας της»), καθώς και σε ελάχιστες τυποποιημένες λόγιες φράσεις: «Το φίλο σου τον άγει και τον φέρει η σύζυγός του, αυτό είναι ηλίου φαεινότερον», «Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι βουλευτές άγονται και φέρονται από τους αρχηγούς των κομμάτων τους», «Στο εξηκοστό τρίτο λεπτό του αγώνα ο καλύτερος παίκτης της ομάδας μας έλαβε την άγουσαν προς τα αποδυτήρια».

Εξάλλου, το μέσο άγομαι απαντά στη νέα ελληνική γλώσσα με τη σημασία τού οδηγούμαι αναγκαστικά, με το ζόρι, χωρίς τη θέλησή μου: «Έχω την αίσθηση ότι τις δύο τελευταίες εβδομάδες η ελληνική κυβέρνηση άγεται σε διαπραγματεύσεις και, κατά συνέπεια, σε συμβιβασμό».

Όπως γίνεται αντιληπτό από τα ανωτέρω, η χρήση τού άγω (όπως και του μέσου άγομαι) είναι εξαιρετικά περιορισμένη στη νέα ελληνική γλώσσα. Όμως, το υπό εξέταση ρήμα μάς έχει κληροδοτήσει πληθώρα σύνθετων ρημάτων, στα οποία το πρώτο συνθετικό είναι προθέσεις (τα λεγόμενα προρρηματικά) και το δεύτερο συνθετικό είναι το άγω: ανάγω, απάγω, διάγω, εισάγω, ενάγω, εξάγω, επάγεται (τριτοπρόσωπο), κατάγω, μετάγω, παράγω, περιάγω, προάγω, προσάγω, συνάγω, υπάγω (με μία πρόθεση), αναπαράγω, διεξάγω, παρεισάγω, περισυνάγω (με δύο προθέσεις).

Τα προαναφερθέντα ρήματα σχηματίζουν κανονικά τους μεν εξακολουθητικούς χρόνους από το θέμα αγ- (του ενεστώτα), τους δε στιγμιαίους χρόνους από το θέμα αγαγ- (του αορίστου). Δυστυχώς, τα δύο αυτά θέματα (του ενεστώτα και του αορίστου) μάς προβληματίζουν σε μεγάλο βαθμό και προκαλούν σύγχυση, προπάντων όταν επιχειρούμε να χρησιμοποιήσουμε τύπους των σύνθετων ρημάτων μαζί με το θα ή το να (μέλλοντες, υποτακτική ενεστώτα, υποτακτική αορίστου).

Για την πρακτική αντιμετώπιση των προβλημάτων που αναφύονται όταν καλούμαστε να επιλέξουμε τον έναν ή τον άλλον τύπο, το ένα ή το άλλο θέμα, καλό είναι να έχουμε κατά νουν τα εξής: οι τύποι με το αγ- (θέμα του ενεστώτα) πρέπει να χρησιμοποιούνται για πράξη συνεχή, συχνή ή επαναλαμβανόμενη, με άλλα λόγια για κάτι που γίνεται πολλές φορές, επανειλημμένα, ενώ οι τύποι με το αγαγ- (θέμα του αορίστου) για πράξη στιγμιαία, συνοπτική ή μη επαναλαμβανόμενη, με άλλα λόγια για κάτι που γίνεται άπαξ, μία φορά μόνο.

Βάσει των προαναφερθέντων, ας δούμε πώς διαμορφώνονται οι τύποι του ρήματος εισάγω στο γ’ ενικό πρόσωπο:

• Η Ελλάδα εισάγει επί του παρόντος βιομηχανικά προϊόντα (ενεστώτας)
• Η Ελλάδα εισήγε βιομηχανικά προϊόντα από τις αρχές του 20ού αιώνα (παρατατικός)
• Η Ελλάδα θα εισάγει βιομηχανικά προϊόντα κάθε χρόνο (μέλλοντας εξακολουθητικός)
• Η Ελλάδα θα εισαγάγει βιομηχανικά προϊόντα μόνο τη φετινή χρονιά (μέλλοντας συνοπτικός)
• Η Ελλάδα εισήγαγε βιομηχανικά προϊόντα το 2012 και το 2013 (αόριστος)
• Η Ελλάδα έχει εισαγάγει ήδη βιομηχανικά προϊόντα (παρακείμενος)
• Η Ελλάδα είχε εισαγάγει πέρσι βιομηχανικά προϊόντα (υπερσυντέλικος)
• Η Ελλάδα θα έχει εισαγάγει βιομηχανικά προϊόντα έως το τέλος του έτους (συντελεσμένος μέλλοντας)
• Η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να εισάγει συνεχώς βιομηχανικά προϊόντα (υποτακτική ενεστώτα)
• Η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να εισαγάγει σύντομα βιομηχανικά προϊόντα (υποτακτική αορίστου)

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο εικονιζόμενος παίκτης λαμβάνει την άγουσαν προς τα αποδυτήρια.