Κατ’ αρχήν και κατ’ αρχάς

Δύο περιφραστικοί επιρρηματικοί προσδιορισμοί που πολύ συχνά ταυτίζονται, αν και δεν έχουν το ίδιο σημασιολογικό περιεχόμενο, είναι το κατ’ αρχήν και το κατ’ αρχάς.

Το κατ’ αρχήν (απαντά και ως καταρχήν), παρά την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη που υπάρχει, δε δηλώνει χρόνο και δε σημαίνει αρχικά ή στην αρχή (δηλαδή, δεν είναι συνώνυμο τού κατ’ αρχάς).

Απεναντίας, δηλώνει τρόπο και σημαίνει βασικά, κατά βάση, στα βασικά σημεία, κατά κύριο λόγο, στη γενική φιλοσοφία, σε γενικές γραμμές:

«Ο διευθυντής της εταιρείας ενέκρινε κατ’ αρχήν τις εισηγήσεις της εργασιακής επιτροπής, αλλά ζήτησε από τα μέλη της να επιφέρουν ορισμένες τροποποιήσεις στο κείμενο που αφορά τις άδειες του προσωπικού», «Παρά το γεγονός ότι εξέφρασαν επιφυλάξεις για επιμέρους άρθρα του, όλοι οι βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης ψήφισαν κατ’ αρχήν το επίμαχο νομοσχέδιο», «Είμαι κατ’ αρχήν σύμφωνος με την πρότασή σου, αλλά θα επιθυμούσα να μη δεσμευτώ εγγράφως πριν συμβουλευτώ το δικηγόρο μου».

Το κατ’ αρχάς, από την άλλη πλευρά, εξακολουθεί να έχει την ίδια ακριβώς σημασία που είχε και στην αρχαία ελληνική γλώσσα: αρχικά, στην αρχή, πρώτα, κατά πρώτον, εν πρώτοις. Ιδού τα σχετικά παραδείγματα:

«Κατ’ αρχάς θα ήθελα να σε ευχαριστήσω θερμά για τη βοήθεια που μου πρόσφερες σε μια πολύ δύσκολη στιγμή της ζωής μου», «Κατ’ αρχάς επισκέφθηκα το Παρίσι και στη συνέχεια ταξίδεψα στη Ρώμη και στο Μιλάνο», «Αυτό που θέλω κατ’ αρχάς να μου εξηγήσεις είναι το πώς βρέθηκες στο σπίτι του, κι ύστερα μπορούμε να συζητήσουμε τη συμπεριφορά του απέναντί σου», «Ο πρωθυπουργός της γείτονος αρνήθηκε τελικά να υπογράψει τη διμερή συμφωνία, αν και κατ’ αρχάς φάνηκε διατεθειμένος να αποδεχθεί τους όρους που είχαν προταθεί από τον έλληνα πρωθυπουργό», «Κατ’ αρχάς πίστευε πως είχε δίκιο, μετά τη συνομιλία μας όμως άλλαξε γνώμη».

Έχοντας πλέον καταστήσει σαφή τη διαφορά μεταξύ του κατ’ αρχήν και του κατ’ αρχάς, θα προσθέσουμε απλώς ότι το ουσιαστικό αρχή χρησιμοποιείται και σε άλλα γνωστά προθετικά σύνολα, όπως το εξαρχής (το αρχαίο εξ αρχής, δηλαδή από την αρχή), το απ’ αρχής (με τη σημασία τού εξαρχής, απαντά ως επί το πλείστον στη φράση απ’ αρχής μέχρι τέλους, δηλαδή συνεχώς ή σταθερά), το αποξαρχής (συμφυρμός των απ’ αρχής και εξαρχής, από την πρώτη στιγμή ή ξανά από την αρχή) και το εξ υπαρχής (από την αρχή ή εκ νέου, πάλι).

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η αίθουσα συνεδριάσεων της ολομέλειας της Βουλής, όπου όλοι οι βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης ψήφισαν κατ’ αρχήν το επίμαχο νομοσχέδιο.