Τάκης Τζαμαργιάς: Δεν μπορούμε να μένουμε στα βολέματα του 1980

Πιστεύει ότι το θέατρο δεν μπορεί να κλονίσει συθέμελα μια κοινωνία. Μιλά για το «παιχνίδι της εξουσίας» με το το βλέμμα στο σήμερα. Διατυπώνει τις ενστάσεις του για το ανέβασμα της «Ισορροπίας του Nash» στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Ο Τάκης Τζαμαργιάς, σκηνοθέτης και εκπαιδευτικός, με αφορμή την παράσταση Ριχάρδος ο Γ’, την οποία ανεβάζει από τις 17 Φεβρουαρίου στη σκηνή του Σύγχρονου Θεάτρου, μιλά για το έργο, σχολιάζει την επικαιρότητα και αναφέρεται στο «κλίμα διχασμού» που δημιουργήθηκε το περασμένο καλοκαίρι, αλλά και στην αποχώρησή του από τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά.

• Στον Ριχάρδο Γ’ του Σαίξπηρ αναδύονται ζητήματα που άπτονται της επικαιρότητας. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι στην παράσταση που ανεβάζετε τον πρωταγωνιστικό ρόλο κατέχει γυναίκα

Υπάρχουν αναφορές στο σήμερα που έχουν να κάνουν με το παιχνίδι της ανέλιξης και της εξουσίας. Ο Ριχάρδος Γ’ είναι μια πολύ ιδιότυπη περίπτωση ήρωα. Είναι ένα άφιλο πλάσμα, δεν μπορεί να δει καθόλου τον άλλον. Η Καίτη Κωνσταντίνου είναι μια πολύ ιδιαίτερη ηθοποιός , έχει κάνει τιτάνιο αγώνα για να πλησιάσει τον ρόλο. Από την άλλη είναι και τα στερεότυπα που τρέφουμε επειδή είναι μια εμπορική ηθοποιός, μια τηλεοπτική περσόνα.

Ο Ριχάρδος Γ’ είναι ένα πλάσμα άφιλο, οπότε δεν είναι ούτε άντρας ούτε και γυναίκα. Το έχουμε ανεβάσει το έργο έτσι ώστε να ξεχνάς μετά από κάποια λεπτά ότι τον ρόλο ενσαρκώνει γυναίκα.

• Πώς προσεγγίζετε το έργο;

Οι τέσσερις ηθοποιοί της παράστασης επωμίζονται 11 ρόλους. Στόχος είναι η παράσταση να έχει πολλή θεατρικότητα, αυτό δηλαδή που έχει ο Ριχάρδος που είναι ένας θεατρένιος ήρωας. Προσπαθούμε μέσα από το κείμενο να εστιάσουμε στο παιχνίδι της ανέλιξης και της εξουσίας, ξεκινώντας από την αναπηρία και από αυτό που νιώθει ο ήρωας ότι όλοι γύρω του είναι άχρηστοι γιατί αποκαλύπτει με έναν περίεργο τρόπο όλα τα κενά της εξουσίας. Κάποιες φορές υπάρχουν στοιχεία αντιεξουσιαστικά για να φτάσει ο ήρωας στην απόλυτη ισοπέδωση και να γίνει ο ίδιος βασιλιάς που δεν το αντέχει. Δεν νιώθει άνετα μέσα σε αυτό.

• Το παιχνίδι της εξουσίας κυριαρχεί, δηλαδή, στην παράσταση

Είναι φοβερό αυτό το παιχνίδι της εξουσίας. Έχει πολλά αποθέματα. Παγιδεύεται κανείς πολύ εύκολα σε αυτό. Θέλει μεγάλη δύναμη και τόλμη γιατί είναι μια καυτή πατάτα που πρέπει να διαχειριστείς. Πρέπει να έχεις τη συγκρότηση

• Έχοντας σημαντική εμπειρία από το χώρο του θεάτρου, παρατηρείτε να επικρατούν ανησυχητικές καταστάσεις;

Στο θέατρο οι περισσότεροι παραγωγοί δεν υπάρχουμε. Θεωρώ πολύ τυχερό τον εαυτό μου που κατάφερα να κάνω τον Ριχάρδο Γ’ πραγματικότητα.

• Τους τελευταίους μήνες παρατηρείται και μια κινητικότητα στον τομέα του πολιτισμού

Οι θητείες δεν είναι αιώνιες, ολοκληρώνονται. Και μιλάω για την περίπτωση του Γιώργου Λούκου. Θα μπορούσαν να περιμένουν και όχι να τον στοχοποιήσουν πρώτα. Βλέπουμε απανωτές αλλαγές που γίνονται με άτσαλο τρόπο και που δημιουργούν ερωτηματικά.

• Εμφυλιοπολεμικό το κλίμα και στο Εθνικό Θέατρο με αφορμή τη διακοπή της «Ισορροπίας του Nash»

Είναι δυνατόν από τη μια να υπάρχει το ΔΣ και από την άλλη ο Λιβαθινός; Είχα επιφυλάξεις εκ των προτέρων. Διαφωνώ με το ότι ανέβηκε μια τέτοια παράσταση με αυτό το σκεπτικό όπως το διαβάσαμε. Από τη στιγμή που ανέβηκε όμως διαφωνώ που κατέβηκε.

• Πού βασίζετε τη διαφωνία σας ως προς το ανέβασμα της παράστασης;

Τα τραύματα είναι ζωντανά και οι μνήμες νωπές. Ήθελε πολύ ειδικό χειρισμό. Η τρομοκρατία είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα.

• Το θέμα προκάλεσε πολλές αντιδράσεις και πήρε μεγάλες διαστάσεις

Πήρε διαστάσεις υπερβολικά μεγάλες. Μακάρι το θέατρο να είχε τόση δύναμη, αλλά δεν έχει τη δύναμη που θέλουμε να πιστεύουμε. Δεν πιστεύω ότι μπορεί να κλονίσει συθέμελα μια κοινωνία. Έχει δύναμη, αλλά δεν πιστεύω ότι μπορεί να δημιουργήσει κοινωνικό πανικό

• Έχετε διατελέσει καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Θα θέλατε να σχολιάσετε τον τρόπο λήξης της θητείας σας;

Ο τρόπος που έφυγα δεν μου άρεσε καθόλου. Έγινε με έναν περίεργο τρόπο για τον οποίο δεν έχω μιλήσει . Δούλεψα πολύ στο διάστημα που ήμουν εκεί . Παρέλαβα χάος, ένα θέατρο που μόλις είχε ανοίξει για να επαναλειτουργήσει. Δεν μπόρεσε όμως να αποκτήσει μια αυτοδυναμία, να αυτονομηθεί δηλαδή από τον Δήμο. Το πρόβλημα στο θέατρο αυτό δεν είναι ο καλλιτεχνικός διευθυντής. Είναι η σχέση εξάρτησης με τη δημοτική αρχή. Δεν βρίσκεις όμως εύκολα ένα τέτοιο θέατρο, πρόκειται για ένα στολίδι που θα μπορούσε να γίνει κέντρο πολιτισμού που να συνδεθεί με τα σημαντικά που έχουν γίνει ξεκινώντας από τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.

• Η σχέση εξάρτησης ανάμεσα στον Δήμο και το Θέατρο τι είδους κωλύματα δημιουργούσε;

Δεν μπορούσε το Θέατρο να λειτουργήσει ως ανεξάρτητος οργανισμός και να έχει την αυτονομία του για να μπορεί ο καλλιτεχνικός διευθυντής να κάνει το πρόγραμμα και το έργο του.

• Η αποδέσμευση είναι όμως εφικτή;

Στην πραγματικότητα που ζούμε δεν είναι. Τότε όμως ποιος ο λόγος ύπαρξης του καλλιτεχνικού διευθυντή; Ουσιαστικά λειτουργεί ως ατζέντης όταν δεν έχει τη δυνατότητα να εφαρμόσει το πρόγραμμά του. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το Δημοτικό Θέατρο δεν πηγαίνει καλά και δεν θίγω καθόλου την πορεία του.

• Είπατε προηγουμένως πως ο τρόπος που αποχωρήσατε σας δυσαρέστησε

Ο τρόπος που ενημερώθηκα ήταν μέσα από ένα Δελτίο Τύπου. Μπήκα σε μια διαδικασία εκλογής με μια επιτροπή που ορίστηκε από τον οργανισμό του Δήμου και απ’εκεί ενημερώθηκα μέσα από ένα Δελτίο Τύπου. Το ίδιο το σκεπτικό δεν έπεισε ποτέ γιατί ήταν ένα σκεπτικό που ήταν πολύ θριαμβολογικό για τη μέχρι τώρα πορεία μου, αλλά δεν επιλέχθηκα. Μου δημιουργήθηκαν πολλά ερωτηματικά. Η θητεία ήταν μονοετής έτσι κι αλλιώς, αλλά αισθάνομαι πως ο τρόπος που δημοσιοποιήθηκε σε μένα δεν ήταν αυτός που θα έπρεπε απέναντι σε έναν άνθρωπο που δούλεψε 18 μήνες, με έξι μήνες αμισθί.

• Γνωρίζετε καλά τον Πειραιά, αφού χρόνια τώρα κατοικείτε εκεί. Πόσο έχει αλλάξει η περιοχή σας ;

Νομίζω ότι η περιοχή γύρω από την Τρούμπα έχει πραγματικά αναβαθμιστεί, και γενικά ο Πειραιάς νιώθω ότι έχει αλλάξει. Οι Πειραιώτες ακόμη κι εάν απομακρύνονται από τον Πειραιά είναι δεμένοι σε αυτόν. Είναι μια ιδιαίτερη πόλη, έχει κάτι το πολύ ξεχωριστό και αξιόλογους ανθρώπους.

• Πώς κρίνετε όσα παρακολουθούμε στην επικαιρότητα;

Προέρχομαι από αριστερή οικογένεια και νιώθω μεγάλη απέχθεια για όλα αυτά που συμβαίνουν. Έχω αρχίσει να αναθεωρώ και από το παρελθόν κάποια πράγματα. Πόυ οδηγεί ο λαϊκισμός και η ευκολία ; Όλη η γη μαστίζεται, δεν μπορεί εμείς να πουλάμε μούρη και να μένουμε στα βολέματα του ’70 και του ’80. Δεν ήταν λίγα και αυτά που ζήσαμε το καλοκαίρι. Ήρθαν πληγές στην επιφάνεια, το κλίμα ήταν διχαστικό.

Συνέντευξη: Ελισάβετ Σταμοπούλου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ