Διαμάχη για την κληρονομιά της Άννας Φρανκ

Τα πνευματικά δικαιώματα του Ημερολογίου της Άννας Φρανκ έχουν γίνει αντικείμενο νομικής διαμάχης. Μια ολλανδική εκδοχή κυκλοφόρησε ελεύθερα στο διαδίκτυο κόντρα στη θέληση του Ιδρύματος Άννα Φρανκ στην Ελβετία.

Το παγκοσμίως γνωστό Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ συγκινεί ακόμη και σήμερα όσους το διαβάζουν. Γενιές νέων μπόρεσαν να σχηματίσουν μια εικόνα για τον Εθνικοσοσιαλισμό μέσα από τα συγκινησιακά φορτισμένα κείμενα μιας ανήλικης Γερμανοεβραίας που είχε βρει με την οικογένειά της καταφύγιο στο Άμστερνταμ. Το ιστορικό αυτό ντοκουμέντο κυκλοφόρησε στην αρχή της χρονιάς ελεύθερα στο διαδίκτυο, παρά τη διαφωνία του Ιδρύματος Άννα Φρανκ. Η δημοσίευσή του πυροδότησε διαμάχη γύρω από τα πνευματικά δικαιωμάτα και κατ’ επέκταση γύρω από το ερώτημα πώς μπορεί να διαφυλαχθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η κληρονομιά της Άννας Φρανκ.

Διαξιφισμοί ιδρυμάτων και ερευνητών

Αφορμή για το ξέσπασμα της διαμάχης ήταν η συμπλήρωση (το 2015) 70 ετών από τον θάνατο της Άννας Φρανκ στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλζεν. Κατά την άποψη της βουλευτή των γάλλων Πρασίνων Ιζαμπέλ Αράν και του Ολιβιέρ Έρτσαϊντ, γάλλου ερευνητή στο Πανεπιστήμιο της Ναντ, το διάστημα προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων έχει εκπνεύσει. Με το επιχείρημα αυτό οι δυο τους ανήρτησαν την 1η Ιανουαρίου το Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ στο διαδίκτυο. «Αυτό το κείμενο είναι ακόμη περισσότερο από άλλα προορισμένο να ανήκει σε όλον τον κόσμο», δήλωσε ο Έρτσαϊντ στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων (dpa).

Από την πλευρά του το Ίδρυμα Άννα Φρανκ στη Βασιλεία της Ελβετίας, το οποίο ίδρυσε ο Ότο Φρανκ, πατέρας και μοναδικός κληρονόμος των συγγραφικών δικαιωμάτων της κόρης του, θεωρεί τη δημοσίευση του ημερολογίου παράνομη. Ακόμη κι αν πρόκειται για μια σύντομη εκδοχή στα ολλανδικά, που χρονολογείται από το 1947, συνιστά παραβίαση του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, επισήμανε ο Υβ Κούγκελμαν, εκπρόσωπος του ελβετικού ιδρύματος, που παραπέμπει στην περίπλοκη διαδικασία των δημοσιεύσεων του ημερολογίου, τονίζοντας ότι η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων παραμένει σε ισχύ για πολλά χρόνια ακόμη.

Μάλιστα το Ίδρυμα Άννα Φρανκ της Βασιλείας οδηγήθηκε ενώπιον δικαστηρίου με αντικείμενο τα πνευματικά δικαιώματα του Ημερολογίου της Άννας Φρανκ, έχοντας απέναντί του το Ίδρυμα Άννα Φρανκ του Άμστερνταμ, το παρέλαβε από το ολλανδικό κράτος και διατηρεί στην κατοχή του τα αυθεντικά χειρόγραφα της Άννας Φρανκ. Το ίδρυμα με έδρα στην Ελβετία είχε προσφύγει τελευταία στη δικαιοσύνη καταγγέλλοντας σχεδιαζόμενη από το ίδρυμα του Άμστερνταμ δημοσίευση μιας επιστημονικής μελέτης. Ωστόσο, σύμφωνα με απόφαση ολλανδικού δικαστηρίου τον Δεκέμβριο που πέρασε, επιτρέπεται η αντιγραφή και δημοσίευση αποσπασμάτων του έργου για επιστημονικούς σκοπούς.

Φόβοι για πιθανή πολιτική εκμετάλλευση από αντισημίτες

Πάντως, οι ολλανδοί δικαστές επιβεβαίωσαν ότι η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων εξακολουθεί να ισχύει. Δεδομένου, όπως επισήμαναν, ότι η δημοσίευση το 1986 κριτικής έκδοσης του έργου, που περιλάμβανε ανέκδοτα έως τότε αποσπάσματα, παρέτεινε την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων έως το 2036 – τουλάχιστον στην Ολλανδία.

Όπως τονίζει το Ίδρυμα Άννα Φρανκ της Βασιλείας στην ιστοσελίδα του, «η έντυπη εκδοχή του ημερολογίου εκδόθηκε από τον Ότο Φρανκ λίγο μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτή η έκδοση βασιζόταν σε δύο αλληλεπικαλυπτόμενες, αλλά όχι εξ ολοκλήρου επεξεργασμένες από την Άννα Φρανκ εκδοχές του ημερολογίου». Σύμφωνα με το ίδρυμα, ο αποβιώσας το 1980 Ότι Φρανκ απέκτησε, μέσω της συγκέντρωσης και σύνθεσης των απομνημονευμάτων της κόρης του, ο ίδιος δικαιώματα προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων του έργου.

Ο Ολιβιέ Έρτσαϊντ θεωρεί στρεβλή τη συγκεκριμένη επιχειρηματολογία, εκτιμώντας ότι «παρεμποδίζει την πρόσβαση του κοινού σε μια καθοριστικής σημασίας μαρτυρία». Ο φόβος του γάλλου ερευνητή είναι ότι αυτή η επιχειρηματολογία μπορεί να αποτελέσει πρόφαση για ορισμένους αντισημίτες να αμφισβητήσουν την αυθεντικότητα του Ημερολογίου της Άννας Φρανκ.

Dpa, Άρης Καλτιριμτζής

Deutsche Welle