Οι Έλληνες έχουν κάνει πολλά για την ανθρωπότητα, λέει η σκηνοθέτις του «Κοτόπουλο με δαμάσκηνα»

Η Μαρζάν Σατραπί, σκηνοθέτιδα ιρανικής καταγωγής που ζει χρόνια στη Γαλλία, μιλά στο in.gr σχεδόν για τα πάντα. Κατ’ αρχήν για την νέα ταινία της, «Κοτόπουλο με δαμάσκηνα» που είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε στο πρόσφατο Φεστιβάλ Κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη κι έπειτα…για όλα τα ζητήματα που απασχολούν τον σκεπτόμενο σύγχρονο άνθρωπο: το νόημα της ζωής, τον έρωτα, τη μεταφυσική, τη λογική της σύγχρονης κινηματογραφικής βιομηχανίας και τη δική της διαφωνία ως προς αυτήν, το νέo project στο οποίο συμμετέχει με άλλους έξι σκηνοθέτες «The Tales of a Hanging Head», την πατρίδα της, Ιράν, και το καθεστώς που επικρατεί εκεί, την ελληνική κρίση και τη συμβολή του ελληνικού στον παγκόσμιο πολιτισμό, την αγνωμοσύνη του Δυτικού Κόσμου, τον ρόλο της Εκκλησίας.

Να θυμίσουμε ότι η Μαρζάν Σατραπί είχε ενθουσιάσει με την πρώτη της σκηνοθετική απόπειρα του άκρως πολιτικού animation «Περσέπολις», το οποίο είχε κάνει εντυπωσιακή είσοδο στο Επίσημο Διαγωνιστικό του 60ου Φεστιβάλ Καννών, με ένα 25λεπτο αποθεωτικό χειροκρότημα μετά την πρώτη της επίσημη προβολή, και με την ακόμα εντυπωσιακότερη έξοδό της από τις Κάννες με το Βραβείο της Επιτροπής.

Με τον Vincent Paronaud συνσκηνοθετούν το «Κοτόπουλο με Δαμάσκηνα» που είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν ήδη όσοι επισκέφθηκαν το 52ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και να εξασφαλίσουν το πολυπόθητο χαρτάκι της εισόδου (περιττό να αναφέρουμε ότι ήταν ουρές οι φίλοι του σινεμά που περίμεναν έξω από την αίθουσα για κάποια ακύρωση εισιτηρίου την τελευταία στιγμή).

Αυτή η ταινία σας δεν είναι animation, όπως η «Περσέπολις» αλλά μοιάζει πολύ με παραμύθι, είναι εντελώς ονειρική…

Κάθε ιστορία λέγεται με έναν συγκεκριμένο τρόπο…δεν είμαι βλέπετε ο Μιγιαζάκι (διαπρεπής Ιάπωνας σκηνοθέτης πολλών γνωστών και δημοφιλών ταινιών κινουμένων σχεδίων), δεν μπορώ δηλαδή να πω ότι είμαι animator. Απλά όταν έκανα την Περσέπολι θεώρησα ότι αυτός ήταν ο κατάλληλος τρόπος να παρουσιάσω τη συγκεκριμένη ιστορία. Στο «Κοτόπουλο με Δαμάσκηνα» έχω μια πολύ σοβαρή ιστορία για έναν απελπισμένο άνθρωπο που παίρνει μια μεγάλη απόφαση για τη ζωή του και τον σκοπό της. Αν αυτό το σοβαρό θέμα το χειριστείς με σοβαρό τρόπο, τότε το πιο πιθανό είναι να έχεις μια εξαιρετικά βαρετή ταινία…Εδώ χρειάζεται η μαγεία που υπάρχει και στην καθημερινότητά μας! Στη ζωή ξέρετε, έχουμε εμμονές: πρέπει να τα εξηγούμε όλα με την ψυχολογία και κάνουμε υπολογισμούς για να ελέγχουμε τον κόσμο γύρω μας. Νομίζουμε ότι με τη λογική και την επιστήμη, μπορούμε να εξηγήσουμε τα πάντα αλλά δεν είναι έτσι. Ο εγκέφαλός μας είναι «μικρός» και υπάρχουν πράγματα στη ζωή μας που απλά δεν μπορούμε να εξηγήσουμε και δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με αυτό. Και να σας πω την αλήθεια είναι το μοναδικό πράγμα στη ζωή που είναι ενδιαφέρον. Αν ήξερα τι θα συμβεί σε πέντε μέρες, η ζωή μου θα ήταν πολύ ανιαρή. Δόξα τω Θεώ υπάρχουν και πράγματα που δεν γνωρίζουμε! Χρησιμοποιούμε, λοιπόν, την ποίηση και το «ωραίο» για να εξηγήσουμε όσα δεν καταλαβαίνουμε. Αυτή η ταινία είναι ένας ύμνος στην ομορφιά. Ξέρετε, τον τελευταίο καιρό η ευρωπαϊκή κινηματογραφική βιομηχανία είναι επηρεασμένη από την τηλεόραση. Το «χρήμα» κινείται και παράγεται στην τηλεόραση οπότε, αυτή, μάς ζητά ταινίες που να μπορεί να προβάλλει. Αν θέλεις να κάνεις μια ταινία που να έχει συγκεκριμένο φωτισμό για παράδειγμα, κοστίζει πολύ…σκεφτείτε επίσης τα reality shows: Έχουμε στις μέρες μας την εντύπωση ότι πλησιάζουμε περισσότερο τις ψυχές των ανθρώπων, με το να τους κινηματογραφούμε με τα εσώρουχα…δεν είναι αυτή η αλήθεια…επειδή η κάμερα είναι εκεί και καταγράφει, δεν σημαίνει ότι ξέρουμε τι σκέφτονται ή τι αισθάνονται οι άνθρωποι…Η ταινία μου λοιπόν είναι μια αντίδραση σε όλα αυτά που δεν μου αρέσουν, γι΄ αυτό έχει αυτή την ονειρική, όπως είπατε, μορφή.

Γιατί επιλέξατε έναν άντρα στο τέλος της ζωής του για να πείτε την ιστορία σας;

Γιατί μου είναι ευκολότερο να κρυφτώ πίσω από έναν άντρα και όχι από μια γυναίκα! Το θέμα της ταινίας είναι αν μπορείς να επιβιώσεις, όταν η καρδιά σου είναι ραγισμένη. Όχι δεν μπορείς. Αν δεν μας αρέσει η ζωή μας και ο εαυτός μας, είναι αδύνατον να ξεπεράσουμε μια ερωτική απογοήτευση.
Λέμε ότι οι άνθρωποι είναι ίσοι απέναντι στον θάνατο. Λάθος! Όταν είσαι πλούσιος εκ των πραγμάτων θα υποφέρεις λιγότερο από έναν φτωχό. Αν έχεις καρκίνο υποφέρεις περισσότερο σε σύγκριση με μια καρδιακή προσβολή! Όμως οι άνθρωποι είναι ίσοι όταν υποφέρουν από έρωτα. Είτε είσαι πλούσιος, φτωχός, άσχημος, όμορφος, ψηλός, κοντός…αν απογοητευτείς, υποφέρεις το ίδιο! Έτσι αυτός ο άνθρωπος αποδέχεται ότι δεν του αρέσει η ζωή του. Όταν χάνεις το ενδιαφέρον για τη ζωή σου, δεν έχει αξία και να την ζεις! Στην ουσία «εκτέλεσα» τον πρωταγωνιστή της ταινίας στην αρχή της, για να του δώσω την ευκαιρία μέσα σε μιάμιση ώρα να μιλήσει για τη ζωή του. Γι’ αυτό διάλεξα το θέμα αυτό.

Πείτε μου για το νέο project που ετοιμάζετε με την Σάρα Ντράιβερ.

Πριν δύο χρόνια είμαστε σε ένα Φεστιβάλ κινηματογράφου με τη Σάρα. Η επιστροφή μας προς το αεροδρόμιο κράτησε πέντε ώρες με το αυτοκίνητο. Η Σάρα κοιμόταν και το κεφάλι της κρεμόταν εντελώς! Ξαφνικά πετάχτηκε και μου είπε: «Ξέρεις, σκέφτομαι μια καινούρια δουλειά…» και της λέω «πρέπει να την ονομάσεις: «The Tales of a Hanging Head» (Ιστορίες ενός ανθρώπου που κοιμάται όρθιος, σε ελεύθερη απόδοση…) κι έτσι ξεκίνησε όλο το project. Η Σάρα αγαπά τα παραμύθια και είναι ένας άνθρωπος που πιστεύει, όπως κι εγώ, και σε πράγματα που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε με τις αισθήσεις μας! Το project είναι πολύ ενδιαφέρον μια και συγκεντρώνει παραμύθια από όλο τον κόσμο. Έξι παραμύθια από έξι διαφορετικούς σκηνοθέτες. Είμαι πολύ ενθουσιασμένη γι’ αυτό. Η δική μου ιστορία μιλά για μια γοργόνα, – όχι αυτήν του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν – αλλά μια μικρή γοργόνα από την Ιρλανδία. Βέβαια δεν θέλω να την γυρίσω εκεί, γιατί απεχθάνομαι το κρύο και επίσης η δική μου γοργόνα είναι λίγο «βρώμικη» μια και είναι ψάρι και μυρίζει…αλλά έχει και πολύ χιούμορ κι έτσι κάπως δένουν όλα!

Ξέρετε το cast, έχετε ήδη διαλέξει ηθοποιούς;

Έχω μιλήσει με την Κιάρα Μαστρογιάνι που θέλει πολύ να γίνει η μικρή βρώμικη γοργόνα μου (γέλια), και για τον κεντρικό ρόλο σκέφτομαι τον Στιβ Μπουσέμι. Όλα όμως εξαρτώνται από τη διαθεσιμότητα των ηθοποιών και το πρόγραμμά τους και πρέπει πάντα να κρατάς μια πόρτα ανοιχτή. Μπορεί να προκύψουν αλλαγές.

Πείτε μου για τις ρίζες σας, θα θέλατε καποια στιγμή να κάνετε μια ταινία στο Ιράν;

Δεν γίνεται να κάνω ταινία στο Ιράν. Το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής μου ζω εκτός Ιράν, δεν γράφω καν περσικά, μόνο γαλλικά, γιατί στη Γαλλία πήγα σχολείο. Είμαι σίγουρα εξόριστη. Έχω νοσταλγία για την πατρίδα μου, την οποία εκφράζω και εξερευνώ στις ταινίες μου…θα ήθελα οπωσδήποτε να γυρίσω μια ταινία εκεί αλλά δεν μπορείς να γυρίσεις ταινίες για ιρανικά θέματα στο Ιράν. Καλύτερα να τις γυρίσεις κάπου αλλού.

Θα αφήνατε τον Δυτικό Κόσμο για να γυρίσετε στην πατρίδα σας;

Είναι όλα πολύ μπερδεμένα στο κεφάλι μου. Φυσικά και θέλω να γυρίσω στον τόπο που γεννήθηκα – ποιος δεν θέλει – στις ρίζες μου…το έχω σκεφτεί τόσο πολύ να πάω πίσω και δεν τα κατάφερα, οπότε σταμάτησα να το σκέφτομαι πια. Εκεί υφίσταται ακόμη δικτατορία. Γιατί αν πράγματι το 70% του λαού στήριζε την κυβέρνηση, θα μιλούσαμε για τη μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο! Οι άνθρωποι σέρνονται στις φυλακές ακριβώς επειδή δεν συμφωνούν. Εσείς καταλαβαίνετε, γιατί, ως λαός, τα έχετε περάσει στο παρελθόν.

Πώς βλέπετε το θέμα της ελληνικής οικονομικής κρίσης αλλά και της παγκόσμιας;

Είμαι έτοιμη να κάνω έκκληση για το ελληνικό ζήτημα! Σας υποστηρίζω 100%. Σκεφτείτε όλα τα χρήματα που βγάζουμε στη Δύση από τις ταινίες με θέμα την ελληνική μυθολογία και τις τραγωδίες σας, σκεφτείτε τους φιλοσόφους σας και τι έχουν δώσει στην παγκόσμια φιλοσοφία και επιστήμη: τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Διογένη…όλους! Ό,τι έχει γίνει στην επιστήμη, ξεκινά από εσάς, ακόμη και η πλακέτα που στείλαμε στο διάστημα οφείλεται στον Θαλή και στη γεωμετρία!
Οι Έλληνες έχουν κάνει τόσα για την ανθρωπότητα και τον πολιτισμό…μήπως θα έπρεπε να τους ευχαριστήσουμε και να ξεχάσουμε το δάνειο; Εγώ αυτό θα υποστηρίξω. Πρέπει όλα να τα βλέπουμε διαχρονικά και όχι να γινόμαστε κακοί και όταν οι λαοί περνούν κρίσεις να λέμε ότι είναι τεμπέληδες και δεν θέλουν να δουλεύουν… Πρέπει να σκεφτόμαστε τον κόσμο συνολικά. Δεν μπορεί να λέμε ότι οι Ιρανοί έχουν πρόβλημα, αλλά δεν πειράζει γιατί είναι πρόβλημά τους, οι Έλληνες έχουν πρόβλημα, αλλά δεν πειράζει γιατί είναι δικό τους το πρόβλημα…γιατί έτσι, δεν λύνονται τα προβλήματα. Στην Ελλάδα μου αρέσει πολύ η διαδικασία του φαγητού. Μου αρέσει να βγαίνω και να τρώω με τους φίλους μου τους Έλληνες που μοιράζονται τα πάντα στο τραπέζι. Δεν υπάρχει το «δικό» μου φαγητό και το «δικό σου». Ό,τι είναι στο τραπέζι το μοιραζόμαστε. Μου θυμίζει πολύ τη δική μου παράδοση και αυτό με συγκινεί. Όλες οι κουλτούρες έχουν το ίδιο πρόβλημα: έχουμε δει και περάσει τόσα πολλά που ο κόσμος είναι περίεργο μέρος για μας. Μοιάζουμε με έναν ογδοντάχρονο άνθρωπο που είναι σοφός και γνωρίζει ότι τα άσχημα θα περάσουν. Σε αντίθεση με την Αμερική που είναι ένα τετράχρονο παιδί που και κάνει συνεχώς λάθη λόγω υπερκινητικότητας!
Ας μην ξεχνάμε ότι η δημοκρατία, οι αξίες και πολλές από τις αρχές με τις οποίες ζούμε σήμερα, προέρχονται από την Ελλάδα! Εγώ συμπονώ τους Έλληνες. Δεν πρέπει να τα ξεχνάμε αυτά τα πράγματα… Εσείς έχετε την ορθόδοξη εκκλησία. Πρέπει να την ωθήσετε να βοηθήσει! Ας μην ξεχνά ότι ο Ιησούς Χριστός έζησε φτωχός! Ας ακολουθήσει το παράδειγμά του, δεν χρειάζονται όλη αυτή την περιουσία, θα έπρεπε να την χαρίσουν.

Τζένη Παπαγεωργίου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ