Masterclass του σκηνοθέτη Σεργκέι Λόζνιτσα στο 13ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Ένα ξεχωριστό και λεπτομερές masterclass, το οποίο εισήγαγε σε βάθος το κοινό στον ξεχωριστό κινηματογραφικό κόσμο του, παρέδωσε ο Ουκρανός σκηνοθέτης Σεργκέι Λοζνίτσα, στο πλαίσιο του 13ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Η φετινή διοργάνωση πραγματοποιεί αφιέρωμα στο έργο του πολυβραβευμένου κινηματογραφιστή, προβάλλοντας συνολικά 11 ταινίες τεκμηρίωσης από τη φιλμογραφία του. Την εκδήλωση προλόγισε ο διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Δημήτρης Εϊπίδης, επισημαίνοντας: «Είμαι γοητευμένος και περήφανος που ο Σεργκέι Λοζνίτσα βρίσκεται εδώ, για να παρουσιάσει το σύνολο του έργου του, καθώς πρόκειται για έναν κορυφαίο δημιουργό. Τον ευχαριστώ θερμά για την παρουσία του στο Φεστιβάλ».

Οι ταινίες του Σεργκέι Λοζνίτσα στηρίζονται στην παρατήρηση, την εκφραστική χρήση του ήχου, την απουσία σχολιασμού και με βάση εκείνες, ο δημιουργός ανέπτυξε το κινηματογραφικό του όραμα στο πλαίσιο του masterclass. «Η ταινία δεν διηγείται πάντα ό,τι δείχνουν τα κάδρα, αλλά η αφήγηση μπορεί να γίνει, κατά περιπτώσεις, ανώτερη της εικόνας. Αυτό είναι το ταλέντο. Η οπτική του δημιουργού που αναδομεί το περιβάλλον. Ένα περιβάλλον που δεν φτιάχτηκε για τον ίδιο και επομένως είναι ανάγκη να το καταστρέψει και να το αναδημιουργήσει» εξήγησε ο ίδιος. Όσο για τον ρόλο του ήχου, ο κινηματογραφιστής υπογράμμισε ότι «ο ήχος μπορεί να δημιουργήσει συναίσθημα, να είναι ένα σχόλιο, να εισάγει σημαντικά στοιχεία, όπως η ειρωνεία».

Ο Σεργκέι Λοζνίτσα, αντί να προτιμήσει τη λογική της διάλεξης και της γενικής αναφοράς στο σύνολο του έργου του, επέλεξε τον συναρπαστικό δρόμο της ανάλυσης της τεχνικής του, καθώς και της επεξήγησης των δομών του ντοκιμαντέρ.

Ο πολυπράγμων δημιουργός σπούδασε εφαρμοσμένα μαθηματικά και συστήματα ελέγχου στο Πολυτεχνείο του Κιέβου, ενώ από το επίσης εργάστηκε στο Ινστιτούτο Κυβερνητικής Μηχανικής, στα πεδία των συστημάτων ελέγχου και της τεχνητής νοημοσύνης. Το 1991, ωστόσο, στράφηκε στον κινηματογράφο, οπότε και έγινε δεκτός στο Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου της Ρωσίας, στη Μόσχα. Ο λόγος αυτής της επιλογής; «Ήταν η εποχή που όλα άλλαζαν και ήθελα και ο ίδιος να κάνω κάτι, να γίνω μέρος αυτής της ιστορίας. Αν και απορρίφθηκα δυο φορές από το Πανενωσιακό Ινστιτούτο Κινηματογράφου, εντούτοις τελικά τα κατάφερα, μπήκα στη σχολή και σπούδασα για πέντε χρόνια πριν ξεκινήσω να κάνω ταινίες» ανέφερε χαρακτηριστικά ο δημιουργός.

Η πτυχιακή του εργασία ήταν το πρώτο του ντοκιμαντέρ, με τίτλο «Σήμερα κτίζουμε ένα σπίτι». «Το τελευταίο έτος της σχολής αποφάσισα να βάλω μια κάμερα στο παράθυρο και έτσι προέκυψε η ταινία, δηλαδή χωρίς κάποια συγκεκριμένη ιδέα, με στόχο απλά να αποτυπωθούν διαφορετικές οπτικές. Όταν δεν ξέρεις πώς να δομήσεις μια ταινία, τότε παρακολουθείς τις φυσικές διεργασίες, παρατηρείς τη φύση» επεσήμανε ο δημιουργός.

Έχοντας ήδη στο βιογραφικό του πολλά ακόμη ντοκιμαντέρ, ο Σεργκέι Λοζνίτσα πέρυσι υπέγραψε την πρώτη του ταινία μυθοπλασίας, με τίτλο «My joy», κλέβοντας τις εντυπώσεις στο Φεστιβάλ των Κανών. Τώρα, ετοιμάζει τη δεύτερη ταινία μυθοπλασίας του, με ηθοποιούς και όχι χαρακτήρες της καθημερινότητας. «Ψάχνω ακόμα και στις ταινίες μυθοπλασίας φιγούρες με ενέργεια. Τα πρόσωπα είναι σημαντικά, τα κάδρα, οι σκηνές, όλα έχουν τη δική τους ενέργεια» ανέφερε σχετικά.

Ο δημιουργός έθιξε τον προβληματισμό που υπάρχει στον κόσμο των ταινιών τεκμηρίωσης σχετικά με το κατά πόσο το ντοκιμαντέρ είναι αληθινό από τη στιγμή που κάποιος γνωρίζει ότι κινηματογραφείται.

Στάσιμες σκηνές, επαναλαμβανόμενα πλάνα, πρόσθετος ήχος στη θέση του πραγματικού, είναι ορισμένα από τα στοιχεία που χρησιμοποιεί ο σκηνοθέτης στο έργο του. Ο Σεργκέι Λοζνίτσα δεν εκφράζεται με τηλεοπτικούς όρους, οι οποίοι σύμφωνα με τον ίδιο λειτουργούν προβληματικά για τον θεατή. «Η τηλεόραση δεν επιβάλλει μόνο ένα γρήγορο ρυθμό, αλλά δημιουργεί και άλλα προβλήματα, όπως π.χ. το ότι προσπαθεί να συμφιλιώσει τον μέσο άνθρωπο με το αίμα ή τα διαμελισμένα πτώματα, σαν να πρόκειται για κάτι φυσικό και καθημερινό» και πρόσθεσε: «Δεν θα γύριζα ποτέ ταινία σε βίντεο, δεν υπάρχει σε αυτό η ‘βρωμιά’, το λάθος, η παρέκκλιση που θα επιθυμούσα… Στο βίντεο χάνονται οι λεπτομέρειες στην κινηματογράφηση, αφού όλα γίνονται απολύτως ξεκάθαρα».

Την Τετάρτη στο πλαίσιο του Φεστιβάλ προβλήθηκαν δύο ταινίες του σκηνοθέτη: «Ο Αποκλεισμός» παρουσιάζει την πολιορκία του Λένινγκραντ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ταινία, χωρίς αφήγηση και χωρίς μουσική, προβάλλει έντονα μέσα από φυσικούς και πρόσθετους ήχους αλλά και πολύ δυνατές εικόνες, μια πόλη που αργοπεθαίνει. Στο πλαίσιο του ίδιου αφιερώματος στον Λόζνιτσα προβλήθηκε επίσης το «Πορτρέτο», μια ταινία-συρραφή από φωτογραφίες κατοίκων της ρώσικης επαρχίας. Ο λόγος απουσιάζει και πάλι, τα παρατεταμένα βλέμματα τρυπούν τον φακό και φθάνουν ως τον θεατή.

Το 13ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διαρκεί από τις 11 έως τις 20 Μαρτίου.

Το in.gr είναι χορηγός επικοινωνίας της διοργάνωσης.

Τζένη Παπαγεωργίου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ