Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024
weather-icon 21o
Ζώντας με δανεικές αναμνήσεις

Ζώντας με δανεικές αναμνήσεις

Η πρόσφατη μέτρηση της γνωστής εταιρείας ανάλυσης της κοινής γνώμης Pew Research Center αναμενόμενα συζητήθηκε στη χώρα μας. Σύμφωνα την έρευνα που διεξήχθη σε τριάντα οκτώ χώρες, οι έλληνες πολίτες εμφανίζονται σε ποσοστό 53% πεπεισμένοι ότι η ζωή ήταν καλύτερη πενήντα χρόνια πριν.

Δημήτρης Σκάλκος

Η πρόσφατη μέτρηση της γνωστής εταιρείας ανάλυσης της κοινής γνώμης Pew Research Center αναμενόμενα συζητήθηκε στη χώρα μας. Σύμφωνα την έρευνα που διεξήχθη σε τριάντα οκτώ χώρες, οι έλληνες πολίτες εμφανίζονται σε ποσοστό 53% πεπεισμένοι ότι η ζωή ήταν καλύτερη πενήντα χρόνια πριν.

Ας μην σπεύσουμε με ευκολία να αποδώσουμε αυτό το (υψηλότερο στην Ευρώπη) ποσοστό στον ιστορικό αναλφαβητισμό των συμπολιτών μας. Η νοσταλγική τάση επιστροφής σε ένα εξιδανικευμένο παρελθόν από ανθρώπους που δεν το έζησαν δεν είναι βέβαια καινούργιο φαινόμενο. Στην κινηματογραφική ταινία Μεσάνυχτα στο Παρίσι, ο ρομαντικός πρωταγωνιστής του Γούντι Άλεν ταξιδεύει τις νύχτες στο Παρίσι του μεσοπολέμου για να ανακαλύψει σύντομα ότι οι ήρωες του έχουν ανησυχίες ανάλογες με τις δικές του. Και αργότερα επισκέπτεται τη Μπελ Επόκ διαπιστώνοντας ότι τότε νοσταλγούσαν με τη σειρά τους την Αναγέννηση.

{{{ moto }}}Δεν ήταν όμως πάντοτε έτσι. «Αφήστε του νεκρούς να θάψουν τους νεκρούς τους», σύμφωνα με τη γνωστή ρήση του Μαρξ, η οποία εξέφραζε την αισιοδοξία της (κομμουνιστικής) βούλησης. Αντίστοιχες αντιλήψεις διατύπωναν οι κλασσικοί φιλελεύθεροι στοχαστές όπως ο Καντ, αμφότεροι αντιπροσωπεύοντας την ιδέα της διαρκούς προόδου, απότοκος του πνεύματος του Διαφωτισμού και της «υπόσχεσης του μέλλοντος».

Είναι γεγονός ότι οι δυσχέρειες της πραγματικότητας σκιάζουν τη προσδοκία του μέλλοντος. Και η οικονομική επιβίωση παραμένει μία βασική μεταβλητή των κοινωνικών διαθέσεων. Σύμφωνα με τον αμερικανό οικονομολόγο Μπράνκο Μιλάνοβιτς, την εικοσαετία 1988-2008 τα μεσαία εισοδηματικά στρώματα των αναπτυγμένων κρατών κατέγραψαν την απόλυτη οικονομική στασιμότητα και οι ανισότητες διευρύνθηκαν διαψεύδοντας τις υψηλές προσδοκίες ευημερίας. Και οι μεγάλες πολιτικές αφηγήσεις ξεθώριασαν στο συλλογικό φαντασιακό ενώ νέα πιεστικά προβλήματα (όπως οι μεταναστευτικές ροές και η κλιματική αλλαγή) έκαναν την εμφάνισή τους. Και όταν το μέλλον σκοτεινιάζει, η νοσταλγία (=νόστος+άλγος) εμφανίζεται πάντοτε διεκδικώντας ρόλο αξιόπιστης πολιτικής πρότασης.

Υπό αυτό το πρίσμα λοιπόν, δεν πρέπει να μας εντυπωσιάζουν οι διαθέσεις (και) της ελληνικής κοινής γνώμης. Η χώρα βίωσε μια πρωτοφανή οικονομική ύφεση, συγκρίσιμη σε ένταση και σε διάρκεια μόνο με τη Μεγάλη Κρίση το 1929, που άφησε βαθιά σημάδια στο κοινωνικό σώμα. Μια κρίση που διέκοψε απότομα την αδιάλειπτη εντυπωσιακή μεταπολεμική οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας που τη μετέτρεψε σε σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος αλλά και καλλιέργησε (αδικαιολόγητες) προσδοκίες διαρκούς κοινωνικής ανέλιξης. Καθώς μάλιστα οι προσδοκίες δυναμικής ανάκαμψης διαψεύδονται καθημερινά, ο πεσιμισμός κυριαρχεί. Σύμφωνα μάλιστα με τον Economist (The World in 2018) οι Έλληνες χαρακτηρίζονται ως ο περισσότερο κατηφής ευρωπαϊκός λαός.

Την διάχυτη στις αναπτυγμένες κοινωνίες απογοήτευση των πολιτών επιχειρούν να κεφαλαιοποιήσουν πολιτικά λαϊκιστές όλου του πολιτικού φάσματος. Από τον επικίνδυνο ανορθολογισμό του Τραμπ και τη ξενοφοβική μισαλλοδοξία της Λε Πεν μέχρι τον ήπιο λαϊκισμό του Κόρμπυν, όλοι τους υποδεικνύουν την επιστροφή σε ένα περισσότερο «ασφαλές» και με δεδομένες επιλογές παρελθόν. Η Ελλάδα διαθέτει και αυτή το δικό της πλεόνασμα λαϊκισμού που στα χρόνια της κρίσης μοιάζει να ξεχειλίζει από κάθε πολιτικό και κοινωνικό πόρο. Εκείνο το είδος του διαλυτικού λαϊκισμού που διεκδικεί αυτόκλητα το ρόλο του αποκλειστικού εκφραστή της κοινωνίας, την στιγμή που οι επιλογές του την καθηλώνουν σε μια διαλυτική αδράνεια εξωθώντας την στο περιθώριο της Ιστορίας.

Η πολιτική της νοσταλγίας είναι μία δημαγωγική και επικίνδυνη ρητορική. Είναι ανεδαφική καθώς δεν υπάρχει η δυνατότητα αναστροφής του κύματος της Ιστορίας. Και ταυτόχρονα, η ανέξοδη πολιτική παρελθοντολογία στενεύει τον ορίζοντα της αναζήτησης πιθανών εναλλακτικών προτάσεων, εγκλωβίζοντας τις κοινωνίες στο μικρόκοσμο ενός εσωστρεφούς μιζεραμπιλισμού.

Δεν θα λύσουμε τα προβλήματά μας με δανεικές αναμνήσεις. Αλλά αντίθετα, με γενναιόφρονα συναντίληψη για τις αδυναμίες μας και τις αναγκαίες αλλαγές που θα πρέπει να προωθήσουμε. Χρήσιμη υπόμνηση για τη χώρα μας στα κρίσιμα χρόνια που έρχονται.

—————————————
*Ο Δημήτρης Σκάλκος είναι πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος. Το βιβλίο του Αλλάζει η Ελλάδα; κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

in.gr

Sports in

Νέα ήττα για Μπακς - Συνεχίζει ασταμάτητος και… μόνος ο Αντετοκούνμπο (107-100)

Οι Μπακς ηττήθηκαν από τους Πέλικανς (107-100) και πλέον πιέζονται έντονα από Νικς και Καβαλίερς για τη δεύτερη θέση στην Ανατολή.

Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

in.gr | Ταυτότητα

Διαχειριστής - Διευθυντής: Λευτέρης Θ. Χαραλαμπόπουλος

Διευθύντρια Σύνταξης: Αργυρώ Τσατσούλη

Ιδιοκτησία - Δικαιούχος domain name: ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ ΜΜΕ Α.Ε.

Νόμιμος Εκπρόσωπος: Ιωάννης Βρέντζος

Έδρα - Γραφεία: Λεωφόρος Συγγρού αρ 340, Καλλιθέα, ΤΚ 17673

ΑΦΜ: 800745939, ΔΟΥ: ΦΑΕ ΠΕΙΡΑΙΑ

Ηλεκτρονική διεύθυνση Επικοινωνίας: in@alteregomedia.org, Τηλ. Επικοινωνίας: 2107547007

Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024