Στα Ταμπάκικα της Χίου

Στο βόρειο τμήμα της πόλης της Χίου, στην περιοχή Ταμπάκικα, παλαιά βιομηχανική ζώνη, δεσπόζουν τέσσερις αποκατεστημένοι ανεμόμυλοι. Οι ανεμόμυλοι αυτοί, μαζί με άλλους που υπήρχαν στην ίδια περιοχή, εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των γειτονικών βυρσοδεψείων (ταμπάκικων), των εργαστηρίων στα οποία γινόταν κατεργασία δερμάτων.

Οι ανεμόμυλοι των Ταμπάκικων, με δύο πατώματα και ύψος περίπου 10 μ., ανήκουν στην κατηγορία του συνήθους πέτρινου μεσογειακού πυργόμυλου, οικοδομήθηκαν δε μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1881.

Πάντως, μύλοι κοντά στο λιμάνι της Χίου υπήρχαν ήδη από την εποχή της Γενουατοκρατίας (1346-1566), σύμφωνα με μαρτυρίες περιηγητών.

Στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα αναπτύχθηκε στη Χίο μια βιομηχανική υποδομή περιορισμένης κλίμακας. Το κύριο προϊόν των μικρών βιομηχανικών μονάδων του νησιού ήταν τα κατεργασμένα δέρματα, που παράγονταν στα βυρσοδεψεία των Ταμπάκικων.

Οι βυρσοδέψες ή ταμπάκηδες, στην πλειονότητά τους άνδρες (οι λιγοστές γυναίκες ασχολούνταν κατά κύριο λόγο με τη βαφή των δερμάτων), υπέβαλλαν σε μια πολύπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία επεξεργασίας ακατέργαστα δέρματα, που προέρχονταν από χώρες του εξωτερικού.

Στη συλλογή διηγημάτων του Κώστα Ι. Καλατζή (1927-2013) «Το ταμπάκικο» (εκδόσεις Πιτσιλός, 1992) διαβάζουμε για τα ταμπάκικα:

Το ταμπάκικο ήτανε δίπατο. Στο κάτω πάτωμα γινότανε η υγρή δουλειά: η προκαταρκτική και η δέψη. Ήταν εκεί οι λίμπες και τα ποντόνια και τα καβαλέτα και οι βαρέλες. Εκεί γινόταν τα ξενερίσματα και τα ξελεσάσματα και τ’ ασβεστώματα. Και βέβαια τα παστώματα και τα γυρίσματα στις βαρέλες. Υγρασία και γλίτσα και μισόφωτο. Και βρώμα βαριά.
Στο πάνω πάτωμα γινόταν η στεγνή δουλειά: η τελειοποίηση και η συσκευασία. Ήταν εκεί οι πάγκοι για το στρώσιμο των πετσιών, οι κρεμάλες για το κέρωμα και το στέγνωμά τους, οι κύλιντροι για το σιδέρωμα, κι όλα τα εξελιγμένα μηχανήματα. Ήταν φωτεινό το πάνω πάτωμα, καθαρό κι είχε την ευχάριστη μυρωδιά του αργασμένου δέρματος.

Η κρίση που σημειώθηκε στον τομέα της βυρσοδεψίας τη δεκαετία του 1980 είχε ως αποτέλεσμα να κλείσουν το ένα μετά το άλλο τα βυρσοδεψεία της Χίου.

Ξεχωριστό τοπόσημο της πόλης της Χίου, οι μύλοι στα Ταμπάκικα αποτελούν για την τοπική κοινωνία ένα μνημείο μεγάλης ιστορικής και αισθητικής αξίας.